Mastit
Mastit nedir?
Memede ağrı, şişlik, ısı artışı ve kızarıklık ile seyreden meme iltihabıdır.
En sık emziren annelerde görülür. Bu duruma laktasyonel mastit adı verilir. Mastit daha az sıklıkla emzirmeyen kadınlarda da ortaya çıkabilir.
Laktasyonel mastit:
Emziren annelerde görülen ve enfeksiyon kaynaklı olan meme iltihabına laktasyonel mastit denir. Sıklıkla emziren annelerde ilk altı-on iki ay arasında görülmekle beraber süt verme sırasında herhangi bir zamanda da ortaya çıkabilir. Belirtiler genellikle tek memede görülür.
Belirtileri nelerdir?
- Memede ağrı/yanma hissi ve hassasiyet
- Şişlik
- Memede ısı artışı
- Kızarıklık
- Halsizlik ve yorgunluk
- Ateş
Bu belirtilerin hepsi aynı anda ortaya çıkmayabilir. Genellikle memede şişlik ve rahatsızlık hissi ile başlar. Enfeksiyon ilerledikçe belirtilerin şiddeti artar. Durumun erken fark edilmesi ve hemen müdahale edilmesi annenin sağlığı ve rahatı, bebeğin de güvenle anne sütü alması açısından önemlidir.
Mastit neden olur?
Süt vermek deneyimle öğrenilen bir durumdur. Emzirme tekniğinin yetersiz olması, memedeki sütün yeterince boşalamamasına neden olabilir. Bu durumda meme de kalan süt geri teper ve kanallarda tıkaç oluşturarak meme ucu ve derisindeki çatlaklardan giren bakterilerin yerleşmesi ve üremesi için uygun ortam oluşturur. Mastitin önlenmesinde de tedavisinde de memedeki sütün akışta kalması çok önemlidir. Bebeğin emzirilmeye devam etmesi hem bebeğin beslenmesi hem de anne sütünün üretimi açısından kritik önem taşır.
Mastit için risk faktörleri nelerdir?
- Meme ucu çatlakları ve/veya yarası
- Emzirmenin tek pozisyonda yapılması (memenin diğer kısımlarındaki sütün boşalmasını engelleyebilir)
- Memelerin üzerinde baskı olması (çok sıkı sütyen, emniyet kemeri gibi)
- Annenin yetersiz beslenmesi
- Yorgunluk ve stres
- Daha önce de mastit geçirmiş olmak
- Eş zamanlı başka enfeksiyonlar
- Kontrol altında olmayan diyabet
Komplikasyonları nelerdir?
Erken saptanıp tedavi edilmeyen mastit meme apsesine yol açabilir. Nadiren uygun tedavi yapılsa bile apse gelişmesi önlenemeyebilir. Memede apse gelişirse apseyi cerrahi olarak boşaltmak gerekir.
Mastit gelişmesini önlemek için nelere dikkat edilmelidir?
- Doğru emzirme tekniği çok önemlidir. Bebeğin meme başını doğru kavraması sağlanmalıdır.
- Emzirme pozisyonun değiştirilmesi süt kanallarının açısının değişerek boşalmasını kolaylaştırır.
- Memelerdeki sütün emzirme ile boşaltılması sağlanmalıdır. Süt miktarının fazla olduğu veya bebeğin memeyi yeterince boşaltamadığı durumlarda sütün sağılarak boşaltılması gerekebilir.
Yukarıda bahsedilen belirtilerin başlaması durumunda en kısa sürede hekime başvurulması tedavinin yapılarak emzirme devamlılığının sağlanması ve apse gelişmesinin önlenmesi açısından çok önemlidir.
Tanı nasıl konulur?
Fizik muayene çoğunlukla tanı koymak için yeterlidir. Hekiminiz şikayet ve bulgularınızı birlikte değerlendirirek hastalığın ciddiyetine karar verir. Apse geliştiğinden şüphe edilirse tedavinin herhangi bir aşamasında meme ultrasonografisine başvurulabilir. Bazen sütten alınan örnekten kültür-antibiyogram yapılması sıradışı veya dirençli mikroorganizmaları saptamak ve tedaviyi yönlendirmek açısından faydalı olabilir.
Bazen özel bir meme kanseri tipi olan “inflamatuar meme kanseri” de aynı tabloyu oluşturur ve mastit ile karıştırılır. Hatta bazen hastalar uzun süre yanlış tedavi alırlar. Hekimin klinik değerlendirme ve görüşü çok önemlidir. Gerekli görülürse kanser şüphesini dışlamak için mamografi ve biyopsi istenebilir.
Laktasyonel mastit nasıl tedavi edilir?
- Antibiyotik tedavisi: 10-14 gün süre ile uygun antibiyotik kullanılması gerekir. Antibiyotiği reçete edildiği şekilde uygun dozda ve zamanda almanız çok önemlidir. Genellikle 24-72 saatte tedaviye yanıt beklenir. Şikayetleriniz geçse bile tedavi dozunu gerekli süre boyunca kullanmalısınız. Bu hem antibiyotiğe direnç gelişmemesi hem de hastalığın tekrarlamasının önlenmesi açısından önemlidir.
- Antibiyotik tedavisi süresince hekiminiz aksini söylemedikçe bebeği emzirmeye devam etmekte sakınca yoktur. Hatta emzirmenin devamı tedavi sürecinin bir parçasıdır.
- Bazen bebek hastalıklı olan memeyi emmeyi reddedebilir. Bu durumda memedeki süt mutlaka pompa ile sağılarak boşaltılmalıdır.
- Ağrı kesiciler: Genellikle parasetamol türevleri tercih edilir.
- Diğer destekler: Emzirmenin doğru yapılması, annenin dinlenmesi, yeterli beslenmesi ve bol sıvı tüketmesi önerilir.
- Memelerin ağırlığını taşıyan ve destekleyen, çok sıkı olmayan sütyenler tercih edilmelidir.
Ya şikayetler gerilemezse?
Hemen hekiminiz ile iletişime geçmeniz gerekir. Uygun tedaviye rağmen apse gelişmiş olabilir. Bu durumda apse drene edilmeli yani boşaltılmalıdır.
Hastalıkla ilişkili olduğunu düşünmediğiniz ve hekiminize bahsetmediğiniz bir faktör (yandaş hastalık, bitkisel ilaç, vb) söz konusu olabilir. Enfeksiyonun etkeni dirençli bir mikroorganizma olabilir ve farklı bir antibiyotik gerektirebilir. Olasılıklar ve en doğru yaklaşım için mutlaka doktorunuzla konuşunuz.