Safra Kesesi Taşları
Safra kesesi karaciğerin altında yer alan ve karaciğer tarafından yapılan safrayı depolayan kese biçiminde bir organdır. Safra kesesi içerisinde depolanan safra yemeklerden sonra safra kanalı yoluyla on iki parmak bağırsağına boşalır ve yağlı gıdaların sindirimi için besinlerle karışır.
Safra kesesi taşları nasıl oluşur?
Safra kesesi içerisindeki safranın kimyasal yapısındaki dengesizlikler safra çamuru ve safra taşı oluşuma neden olur. Safra taşlarının çoğu kolesterol taşlarıdır.
Safra taşı oluşması için risk faktörleri nelerdir?
- Kadın olmak
- Şişmanlık
- Katı diyetler ve uzun süren açlık
- 40 yaşın üzerinde olmak
- Yüksek kan kolesterolü düzeyleri
- Ailede safra kesesi taşı bulunması
- Obezite cerrahisi
- Bazı kan hastalıkları (herediter sferositoz, vb.)
Safra kesesi taşlarının belirtileri nelerdir?
Safra kesesi çamuru/taşları toplumda oldukça sık görülmektedir. Çoğunlukla belirti vermez. Bazı hastalarda tesadüfen check-up sırasında veya başka bir nedenle yapılan karın ultrasonografisinde saptanır. Bazı hastalarda ise özellikle yağlı yemekler sonrası ortaya çıkan hazımsızlık, şişkinlik, karın ağrısı (sırta veya sağ omuza vurabilir), bulantı, kusma gibi şikayetlere yol açar. Bazen hastalar şikayetler benzer olduğu için uzun süre gastrit sanılarak tedavi edilir. Safra kesesindeki taşlar safra kesesi iltihabına neden olabilir (akut kolesistit). Bu durumda hasta şiddetli karın ağrısı nedeniyle acil servise başvurmak zorunda kalabilir. Safra çamuru ya da küçük taşlar safra kanalına düşerek şiddetli kıvrandırıcı tarzda karın ağrısına yol açabilir. Safra kesesinden düşen taşın safra kanalını tıkaması sonucu sarılık; pankreas kanalına düşüp pankreas iltihabına neden olması sonucu pankreatit gibi daha ciddi sorunlara ortaya çıkabilir.
Safra kesesi taşlarının ilaçla tedavisi veya kırılarak ortadan kaldırılması mümkün mü?
Safra çamuru veya safra kesesi taşlarının ilaçla tedavisi mümkün değildir. Çok nadir durumlarda şikayete neden olmayan safra kesesi içinde kolesterol kristalleri saptanması halinde ilaç tedavisi denenebilir. Bunun dışında özellikle şikayeti olan hastalarda tek tedavi seçeneği cerrahidir. Cerrahi tedavi sırasında safra taşları değil safra kesesi (taşlar ile birlikte) alınır. Safra kesesinin alınması vücutta safra eksikliğine neden olmaz çünkü safra karaciğerde yapılan bir maddedir.
Safra taşlarının kırılarak (böbrek taşları gibi) vücuttan atılması diye bir yöntem söz konusu değildir. Safranın akış yolu üzerinde pankreas gibi hayati organlar olduğu için safra taşlarının ortak safra kanalına veya pankreas kanalına düşmesi kesinlikle istenmeyen durumlardır. Komplikasyon olarak değerlendirilir ve uzun süre hastanede yatış gerektiren ve hayatı tehdit ederek yoğun bakım sürecine kadar varabilen sonuçlara neden olabilir.
Safra kesesi ameliyatı nasıl yapılır?
Safra kesesi ameliyatları açık veya kapalı (laparoskopik) yöntemle (laparoskopik kolesistektomi) yapılabilir. Günümüzde laparoskopik cerrahi safra kesesi ameliyatlarında “altın standart” haline gelmiştir.
Laparoskopik cerrahi 0,5-1 cm çapında 3-4 küçük kesiden veya göbeğe yapılan yaklaşık 2 cm’lik tek kesiden (tek port laparoskopik kolesistektomi) yapılabilir.
Açık cerrahide ise karın duvarına daha büyük bir kesi yapılır.
Kapalı (laparoskopik) ameliyat güvenli mi?
Laparoskopik ameliyat oldukça güvenli bir yöntem olup komplikasyon ihtimali çok düşüktür. Hastanede kalış süresi daha kısadır. Daha az ağrıya neden olduğu için hasta birkaç gün içinde gündelik hayatına geri dönebilir.
Nadir olmakla beraber safra kesesi ameliyatı sırasında veya sonrasında ortaya çıkabilecek komplikasyonlar şunlardır:
- Safra kaçağı
- Kanama
- Damarlarda pıhtı oluşması
- Kalp sorunları
- Enfeksiyon
- Komşu organ ve yapıların yaralanması (safra kanalı, ince bağırsak, vb)
- Küçük safra taşlarının ameliyat öncesi veya sırasında safra kanalına düşmesi
- Pankreas iltihabı (pankreatit)
- Akciğer iltihabı
Safra kesesi ameliyatının komplikasyon riski hastanın genel sağlık durumuna, yandaş hastalıkların olup olmamasına (şeker hastalığı, kalp yetmezliği, gibi), safra kesesi ameliyatının neden yapıldığına (safra kesesi iltihabı, pankreatit gelişmesi, gibi) ve hangi koşullarda yapıldığına (acil veya planlı ameliyat olup olmamasına) bağlı olarak değişir.
Safra kesesi ameliyatından sonra dikkat edilmesi gerekenler:
- Ameliyattan sonra sık sık kısa mesafeli yürüyüşler yapmalısınız.
- Üç/dört hafta kadar ağır yağlı gıdalar, kızartma ve kızartılarak yapılan yiyecekler genel olarak önerilmez. Meyveleri komposto şeklinde tüketebilirsiniz. Bu beslenme şekli gaz ve hazımsızlık şikayetlerinizin olmaması için genel öneriler kapsamındadır; ameliyat yerinde soruna yol açmaz.
- Altı/sekiz hafta kadar ağır yük kaldırmamaya özen göstermelisiniz. Ağır yük kaldırmak / taşımak, ağır fiziksel aktivite dikişlerinizde yırtılmaya (fıtık oluşmasına) neden olabilir.
- Ameliyattan bir hafta sonra normal işinize dönebilir, seyahat edebilirsiniz.
- Doktorunuz aksini belirtmedikçe 48 saat sonra duş almanızda sakınca yoktur.
- Açık ameliyat geçiren veya yandaş sorunları olan hastalar için bu süreler daha uzun olabilir. Doktorunuzun önerilerine uymanız sağlığınız açısından çok önemlidir.